گفت‌وگوی کوتاه اصلاح‌وب با دکتر میثم بادامچی درباب جنگ عفرین*
اشاره: در پی حمله‌ی نظامی ارتش ترکیه به منطقەی عفرین در شمال سوریه، اصلاح‌وب پرسش‌‌هایی را با تنی چند از کارشناسان مسائل سیاسی منطقه در میان نهاده است. پرسش و پاسخ کوتاه اصلاح‌وب با میثم بادامچی کارشناس مسائل خاورمیانه، در پی می‌آید.
شایان ذکر است که نظرات کارشناسان محترم لزوماً نظر مختار پایگاه اطلاع‌رسانی اصلاح نیست و فقط جهت تنویر و واکاوی بیشتر مسئله، منتشر می‌شود.
برخی از تحلیلگران، حمله‌ی ترکیه به سوریه را دام ایالات متّحده برای این کشور تلقّی می‌کنند. به نظر شما ترکیه از تهاجم به عفرین در سوریه چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
به نظر می‌رسد که منافع ترکیه و ایالات متّحده‌ی آمریکا در سوریه در برابر هم قرار دارد. بدین معنا که استراتژی اصلی آمریکا، تاکنون حمایت از نیروهای کُرد بوده است. مشخّصاً از اواخر دولت آقای اوباما به بعد و در دورەی آقای ترامپ نیز این روند ادامه پیدا کرد. ظاهراً به نظر می‌رسد که اتاق‌های فکر آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که تنها نیرویی که در سوریه می‌توان به آنان اعتماد کرد، کردها هستند. آمریکا دو هدف دارد یکی اینکه در مقابل رژیم اسد از کردها حمایت کند و نیز سدّی در برابر نفوذ روسیه و دوستانش ایجاد کند.
آمریکا به گروه‌های جهادی اعتماد ندارد، دست‌کم این اواخر به این نتیجه رسید که اینها قابل اعتماد نیستند. مُرادم از گروه‌های جهادی طیف گسترده‌ای هستند که از تندروها گرفته تا آن سر طیف که میانه هستند مانند ارتش آزاد. تندروها شامل جبهةالنّصرة و تحریر الشّام و... هستند. ترکیه اعلام کرده که کردها را معادل داعش می‌داند و هیچ تفاوتی میان آنان و داعش قائل نیست. حتّی گاهی قائل به مماشات با داعش به‌خاطر مسئله‌ی کردها شده است. قدر مسلّم اینکه ترکیه، مسئله‌ی «پ.ی.د» را یک دشمن قَدَر برای خود می‌داند. هدف از حمله به عفرین هم این است که یکی از مناطقی که در مجاورت ترکیه و در شمال غرب سوریه است را در آن نفوذ کند و به یکی از نیروهای متّحد خویش بدهد. ترکیه این خطر را احساس می‌کند که اگر کردها در مناطق شمالی قرار بگیرند خطر تجزیه‌طلبی در داخل ترکیه به‌وجود می‌آید. ترکیه در واقع هیچ تفاوتی میان نیروهای «پ.ی.د» و «پ.ک.ک» قائل نیست. باری، در عملیات «سپر فرات» ترکیه یکسری مناطق را از نیروهای کرد گرفت و به نیروهای متّحد خودش داد و اکنون نیز می‌خواهد این عملیات را تکمیل کند و شمال غرب سوریه نیز در دست نیروهای متّحد ترکیه باشد. ولی در این میان ترکیه با روسیه توافقی کرده است؛ بدین معنا که ترکیه در سال‌های اخیر به‌ویژه پس از کودتای نافرجام ژوئیه‌ی ٢٠١٦ به جبهه‌ی ایران و روسیه نزدیک شده است و به‌خاطر حمایت آمریکا از کردها و هم حمایت از جنبش فتح‌الله گولن که خودش مقیم آمریکاست، از این کشور، فاصله گرفته است. نزدیک شدن ترکیه به روسیه سبب ایجاد مبادلاتی فیمابین شده است. ترکیه قبول کرده که روسیه و نیروهای اسد «ادلب» را فتح کنند که هم‌کنون تحت بمباران شدید است. (درست است که ادلب در دست نیروهای جبهة النّصرة است ولی یکسری از نیروهای نزدیک ترکیه هم در آنجا حضور دارند.) ترکیه هم در مقابل بمباران ادلب که به‌وسیله‌ی روسیه صورت می‌گیرد، اغماض نموده، در مقابل روسیه هم کاری به نفوذ ترکیه در منطقه‌ی عفرین نداشته است.
در نبرد ارتش ترکیه با کردها به عنوان دو متّحد ایالات متّحده، چرا این کشور به نفع ترکیه سکوت اختیار کرده است؟
درست است که آمریکا در سوریه متّحد کردهاست؛ ولی ترکیه به جهت تاریخی متّحدی استراتژیک برای آمریکا در منطقه بوده است. اینکه در آمریکا یا ترکیه چه دولتهایی بر سر کار آمده باشند، در این مسئله تفاوت چندانی ایجاد نکرده است. این دوستی سابقه‌ای دیرینه دارد و حدّاقل از پس از جنگ جهانی دوم روال چنین بوده است. علاوه بر اینها ترکیه یکی از مهمّترین اعضای ناتو است – هرچند هرازگاهی گفته می‌شود که ممکن است از ناتو خارج شود، ولی اینها تبلیغاتی بیش نیست و ترکیه هرگز از آن، خارج نمی‌شود- به خاطر همین، آمریکا مجبور به برقراری نوعی تعادل میان ترکیه و کردهاست. این است که در قبال حمله‌ی نظامی ترکیه به عفرین، سکوت اختیار کرده است و می‌داند که اگر رأساً از کردها حمایت کند، وضعیت بحرانی‌تر می‌شود. جایگاه ترکیه برای آمریکا مانند پاره‌ای از کشورها مثلاً کره‌ی شمالی نیست که بخواهد رودروی آن قرار گیرد.
درخواست کمک کردها از دولت بشّار اسد در جریان تهاجم ترکیه به عفرین را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کردها از نگاهی منفعت‌طلبانه به دولت بشّار اسد، ایران، روسیه و حتی آمریکا می‌نگرند. آنان اکنون احساس می‌کنند که نزدیک شدن به دولت اسد می‌تواند حافظ منافع آنان باشد، به همین خاطر به وی نزدیک شده‌اند.
هدف ایالات متّحده از استقرار نیروها در نوار مرزی سوریه با ترکیه چیست؟
اگر منظور از استقرار نیرو در شرق فرات باشد که قبلاً داعش در آنجا مستقرّ بوده است، به‌طور طبیعی می‌دانیم که آمریکا، می‌خواست در جنگ سوریه پایگاهی برای خود داشته باشد. چنانکه پیشتر نیز گفته شد، به این نتیجه رسیده بود که با استفاده از نیروی زمینی کردها و با پشتیبانی نیروی هوایی و تسلیحات سنگین برای سرکوب داعش در این منطقه مستقر باشد. طبیعی است مناطقی مانند «رقّه» را که آمریکا با کمک نیروهای کرد از داعش گرفته است، در آنجا حضور دارد. ولی من شاهدی ندیده‌ام که آمریکا حضور عیان و آشکاری در عفرین داشته باشد. البتّه شایعاتی در رسانه‌های ترکیه درباب حضور آمریکا در این منطقه وجود داشته، ولی من بعید می‌دانم که آمریکا حضور عیان و آشکاری در منطقه‌ی عفرین و غرب فرات داشته باشد. قبلاً گفته می‌شد که طبق توافق آمریکا و روسیه، روسیه در منطقه‌ی غرب فرات حضور پر رنگی خواهد داشت و آمریکا در آنجا حضور ندارد.
آینده‌ی مسأله‌ی عفرین را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟ آیا با وجود دست کشیدن روسیه از حمایت کردها و سکوت آمریکا، کردها توان مقاومت در برابر ارتش ترکیه را خواهند داشت؟
به‌نظر می‌رسد در جنگ عفرین آنگونه تاکنون پیش رفته است، کردهای پ.ی.د که ترکیه آنان را پ.ک.ک می‌داند، بیشتر از نیروهای نظامی ترکیه تلفات داده‌اند. در عین حال تاکنون مقاومت سختی را از کردها شاهد بوده‌ایم. شاید این جنگ چند ماه طول بکشد. احتمالاً ترکیه از آن ایده‌آلی که در این کارزار در نظر داشت صرف نظر می‌کند و به کمتر از عفرین هم قناعت خواهد کرد و به آن مطلوب خود نرسد و به ایجاد یک سپر حدّاقلی رضایت دهد.
شکست کردها در عفرین چه پيامدهاي نظامی و سیاسی درپی خواهد داشت؟
من فکر می‌کنم این شکست یک شکست نسبی خواهد بود، شاید ترکیه در مناطقی از شمال سوریه نفوذ کند و دیوار حایلی درست کند و این امر سبب می‌شود، مقداری از قلمرو کردها کاسته شود؛ ولی در منطقه‌ی شرق فرات که آمریکا هم در آنجا حضور دارد، من بعید می‌دانم که ترکیه بتواند در آنجا کاری از پیش ببرد.
•کارشناس مسائل خاورمیانه و پژوهشگر دانشگاه شهیر استانبول
نظرات